Wat doen hormonen met ons lijf?

Je kent het wel de opmerkingen toen je in je pubertijd zat: ‘Het zullen je hormonen wel zijn.’ Of de uitspraak ‘Ik heb last van mijn hormonen’ door vrouwen in de overgang zoals je moeder, een collega of misschien wel door jouzelf. Hormonen zijn betrokken bij veel verschillende processen in ons lichaam. Zo sturen ze allerlei lichaamsfuncties aan als lichaamstemperatuur, bloeddruk en stofwisseling. Daarnaast zijn ze van groot belang voor groei, ontwikkeling en voortplanting. Ook goed om te weten is dat hormonen je gedrag en gevoel kunnen beïnvloeden. Ze hebben invloed op je hele lichaam en bepalen grotendeels hoe gezond je bent én hoe jij je voelt. 

Hormonen zijn dus een soort signaalstofjes die ons lichaam aanmaakt om onze lichaamscellen opdrachten te geven. Via de bloedbaan worden de organen en de weefsels door de hormonen aangestuurd. En eigenlijk is de belangrijkste taak om voor balans in ons lichaam te zorgen oftewel een zogenaamde ‘homeostase’. En daar werkt het lichaam hard voor om in die homeostase te blijven. Maar soms gaat het lichaam in hormonale disbalans. In deze blog licht ik er een aantal hormonen uit die invloed hebben op hoe wij ons voelen. 

Er zijn verschillende hormonen in ons lichaam die effect hebben op ons gevoel en gedrag. Laten we beginnen bij de stresshormonen. Deze hebben op zich een positieve invloed, zolang je ze maar niet altijd of langdurig in je lijf hebt. Zo is er adrenaline die zorgt voor een acute brandstofinjectie in je lichaam. Adrenaline zorgt voor extra toevoer op cruciale plekken, je wordt alerter en kunt snel handelen in een acute situatie. Het schakelt ook systemen af die minder nodig zijn zoals spijsvertering en eetlust. Adrenaline is gemaakt voor een korte periode van alertheid en in die gevallen spreken we van ‘gezonde stress’. Continu adrenaline in je lichaam is dan over het algemeen niet goed, dat noemen we dan ‘ongezonde stress’. Je lichaam is als het ware in constante staat van paraatheid. Het kan daardoor je hormonale systeem ontwrichten en zorgen voor lichamelijke klachten. Deze continue stress kan soms ook leiden tot een burn-out. Lichamelijke rust en mentale ontspanning kunnen dan helpend zijn.

Een tweede stresshormoon is het welbekende cortisol dat zowel remmende als stimulerende taken heeft. Het helpt bij omgaan met stress, stimuleert onze eetlust, verbetert onze spijsvertering en het stimuleert onze spieren en hersenen. Een disbalans in cortisol wordt veroorzaakt door chronische stress en kan op langere termijn ook zorgen voor een burn-out. Belangrijk is het dan om op zoek te gaan naar de oorzaak van de stress en daaraan te werken zodat je cortisol-spiegel weer op het juiste niveau komt.

En dan is er ook nog een hormoon dat iets met je geluksgevoel doet. Het hormoon serotonine wordt ook wel het gelukstofje genoemd. Het is betrokken bij allerlei processen in je lichaam. Hierbij kun je denken aan je slaapcyclus, je eetlust, het reguleren van je lichaamstemperatuur en je stemmingen. Serotonine regelt of je je blij en gelukkig voelt of juist depressief en neerslachtig. Een tekort aan serotonine kan ontstaan door stress, te weinig eten, voeding met onvoldoende bouwstoffen of insuline-intolerantie. Door een tekort aan serotonine kun je klachten ervaren zoals slaaptekort, een rusteloos en opgejaagd gevoel, obsessief gedrag en zelfs depressieve klachten. Gezond eten, bewegen, veel daglicht (zeker als dat vroeg in de ochtend is) en ontspanning bijvoorbeeld in de vorm van mediteren kunnen helpen om je serotonine-spiegel op orde te krijgen.

Oxycotine staat bekend als het knuffelhormoon. Dit hormoon komt vrij bij fysieke feelgood-momenten. Bij vrouwen wordt het oxycotine niveau ook beïnvloed door hormoonschommelingen en wordt het niveau tijdens de overgang lager. Je kunt het niveau gelukkig wel omhoog krijgen, zelfs door ontroerende films te kijken. 

Een ander hormoon dat als gelukshormoon wordt gezien is endorfine dat zorgt voor pijnstilling. Soms wordt het zelfs vergeleken met de werking van morfine. Het stofje heeft een zodanige werking op je hersenen dat je minder gevoelig bent voor pijn. Vrouwen in de overgang of vrouwen met erge last van menstruatieklachten hebben vaak een verlaagd endorfine-niveau. Door onder andere te sporten (vooral krachttraining), veel daglicht en vitamine D kun je je endorfine-spiegel verhogen. Maar ook samen lachen helpt.

En wat denk je van het hormoon dopamine dat een cruciale rol speelt bij het reguleren van motivatie, stemming, genot en tijdsbeleving. Als het dopamineniveau verhoogd is, merk je dat aan je focus op dingen of doelen buiten jezelf. Als het dopamine­niveau laag is, voel je je minder gemotiveerd en haal je minder plezier uit je bezigheden. ADHD’ers hebben in de regel minder dopamine in hun hersenen en hebben daardoor vaker motivatieproblemen.

Er is altijd een bepaald basisniveau van dopamine aanwezig in het lichaam en in de hersenen. Daarnaast kun je geleidelijke verhogingen en pieken in je dopamineniveau ervaren. Een piek in dopamine kan op verschillende manieren tot stand komen. Bijvoorbeeld als je iets ervaart of naar iets verlangt dat aantrekkelijk, opwindend of plezierig voor je is. Bij een tekort aan dopamine kun je te maken krijgen met weinig motivatie en energie, vermoeidheid, somberheid en lusteloosheid. Door je dopamine op de juiste manier te 'managen', ervaar je meer voldoening en welzijn in je dagelijkse leven. Dit kun je bijvoorbeeld doen door te gaan sporten. Hierdoor wordt niet alleen je dopamine pijl hoger, je brein wordt ook gevoeliger voor dopamine.

Zoals je kunt lezen hebben hormonen een grote invloed op onze lichamelijke en mentale staat. Zit je niet lekker in je vel en heb je het gevoel dat jouw hormonen ontregeld zijn of heb je veel overgangsklachten, neem jezelf serieus en zoek de juiste hulp. Ga naar je huisarts of een overgangsconsulent zodat je de juiste hulp krijgt en je je snel weer lekker voelt in lichaam én mind.

Conny