Hoe ga je om met verlies en rouw? Ik geef je aan aantal tips voor rouwverwerking

Eén zekerheid heb je in je leven: je krijgt allemaal te maken met verlies. Verlies is er in soorten en maten. Hoe dit verlies voor jou is, is voor iedereen anders, net als een vingerafdruk. Denk aan het verlies van een familielid, je geliefde, maar ook verlies van werk, van collega’s of vrienden of gezondheid of een scheiding. Bij reorganisaties op het werk, bij het verlies van je baan en van zekerheden. Verlies van werk gaat niet alleen om verlies van je eigen werk, maar ook de overplaatsing van een collega. Ook dit geeft gevoelens van verlies.

Omgaan met verlies is lastig. Hoe pak je het aan? Het belangrijkste is om verlies te erkennen. Pas als je het erkent en onderkent, kun je er iets mee. En verlies is voor iedereen anders. Als een moeder in een gezin overlijdt, is het verlies voor de partner en vader anders dan voor de kinderen. Het verdriet van oma (de moeder van de overledene) of voor een vriendin is ook weer anders. Ieder heeft zijn eigen verdriet, zijn eigen waarneming en zijn eigen manier van verwerken en verweven in het leven.

Verlies komt nooit alleen; er gaat vaak van alles achter schuil (dit noemen we secundair verlies). Heb je te maken met ongewenste kinderloosheid, dan verlies je daarmee voor een groot deel ook jouw toekomstverwachtingen. Bij dat verlies hoort rouw om wie of wat je verloren bent. Dus ook verlies van je toekomst samen. Verlies van de onbevangenheid van het leven.

Rouw kan toeslaan op veel verschillende momenten. Denk aan alle eerste keren zonder een geliefde. Een eerste verjaardag, de eerste kerst. Maar ook bij de geboorte van een nieuw leven of andere bijzondere gebeurtenissen. Je bouwt een toekomst op zonder die geliefde persoon. Rouw is de keerzijde van liefde. Als de persoon niet belangrijk voor je was, en er geen liefde was, is er ook minder sprake van gemis en daarom van rouw. Het gaat nooit over, maar het gevoel wordt wel anders.

Een verlies overleven is rouwarbeid verrichten. Dat betekent een fulltime taak waar je doodmoe van kunt zijn. Wat staat je te doen?

·        Onder ogen zien van de werkelijkheid van verlies; de confrontatie met de werkelijkheid. Als bijvoorbeeld je kinderen wilt beschermen voor het verdriet, zorg je er indirect voor, dat ze hun verdriet in eenzaamheid moeten verwerken. Er zijn 4 sleutels die de deuren naar de toekomst openen: luister naar de verhalen, geef correcte informatie, omring ze met warmte en genegenheid en bewaar de herinneringen levendig.

·        Ervaren van de pijn van het verdriet. Het vermijden van de pijn zorgt voor verlenging van het verdriet. Verdriet komt in golven, zoals de zee, en die golven kun je niet tegenhouden. Ga met ze mee.

·        Aanpassen aan de wereld met het verdriet (verweven). Het gaat hier ook om elke confrontatie met wat je samendeed. Elk verdriet is anders, niet erger, maar anders. Hierin heeft ieder zijn eigen taak. Je kunt hierbij helpen door te luisteren.

·        Opnieuw leren genieten van het leven en herinneringen levend houden. Dit is geen continu proces, maar wisselend en afhankelijk van de situatie eromheen. Verdriet gaat als een schaduw met je mee. Soms zie je hem, soms niet of minder, soms ligt het verdriet levensgroot voor je. Dat is normaal!

Er is geen goede of foute manier van rouwen. Elk verlies is anders, net als een vingerafdruk. Het duurt zolang het duurt. Je eigen manier van rouwen moet je zelf ontdekken.

Rouw is als een ijsberg. Jouw omgeving kan rouw alleen zien in wat je toont boven de zogenaamde waterlijn. Heel vaak is er ook rouw die je niet toont (het deel van de ijsberg onder de waterlijn). De omgeving gaat er vaak na enige tijd vanuit dat de rouw ‘over is’.  “Het is nu al zo lang geleden, daar moet je overheen zijn” is een zin die vaak wordt uitgesproken tegen mensen die iemand hebben verloren.

Dat is helaas een misvatting. Verlies gaat nooit over! Het kan wel dat je op een bepaald moment minder van je stuk gebracht wordt door het verlies. Dat er ruimte komt en is voor leuke dingen. Dat je heen en weer beweegt tussen rouw en toekomst. Dat je minder heftig reageert op zaken. De open wond, die het verlies veroorzaakte, een litteken is geworden en voelt als een litteken dat bij je hoort. Die je maakt tot wie je bent.

Heb jij te maken met verlies en rouw? En wil je ook laten zien wat er onder de waterlijn aan emoties zit? Ik kan je helpen om de eerste stappen te zetten. Zodat ook jij voelt dat er een litteken op de wond gaat komen.